Jump to content
  • sanniesshop-banner.gif.d86ea02547aa126c899b25f607244aaf.gif sanniesseeds instagram

whazzup

Editorial: Klussen met Whazzup deel 3 & 4 (elektra)

Recommended Posts

Klussen met Whazzup 3

Veilig schakelen met een schakelbord

Deel 1 – het ontwerp

 

In de vorige afleveringen heb ik het met name gehad over de elektrische installatie, de verbruikers en de aansluiting. In deze aflevering gaan we dieper in op de techniek achter het schakelbord. Allereerst over schakelen, de componenten en natuurlijk de veiligheid.

 

Relais

Een schakelklok is niet gemaakt voor het schakelen van speciale lasten zoals een VSA. Daarom gebruiken we de schakelklok slechts om een relais aan te sturen, dat op zijn beurt de lampen schakelt.

 

Een relais is een schakelaar met meerdere contacten die elektrisch bediend worden. Als je stroom op de schakelaansluitingen (A1 en A2) zet trekt een elektromagneet de contacten aan. Dat gaat met een flinke tik gepaard bij een zwaar relais.

 

Een relais gebruikt zelf voor het schakelen maar een heel erg klein stroompje, maar is in staat om een zeer grote stroom te schakelen. De keuze voor het juiste relais is dan ook van groot belang.

 

Er zijn veel soorten en merken relais. Gebruik in ieder geval een relais dat geschikt is voor zware inductieve lasten (zoals VSA’s en ventilatoren) of liefst zelfs speciaal geschikt is voor ontladingslampen. Als een relais geschikt is voor inductieve lasten staat het vermogen als categorie AC3 vermeld. Voor gasontladingslampen is dat AC5a. Voorbeelden van goede merken zijn o.a. Moeller, ABB, General Electric, Siemens en Telemecanique. Koop geen tweedehands relais als je er geen verstand van hebt, want de contacten kunnen slecht zijn. In de kasbouw worden door installateurs standaard veel ABB relais gebruikt.

post-5211-1233960834.jpg

post-5211-1233960873.jpg

 

Welk relais?

Het is een technisch verhaal, maar het komt er op neer dat je een veel groter relais nodig hebt dan je eigenlijk zou denken. Het relais moet geschikt zijn voor grote stromen en inductieve belastingen (als AC3 belasting aangegeven). Gegeven dat je relais hiervoor geschikt is kun je op een 20A relais per contact twee 400 watt lampen aansluiten. Op een 40A relais zijn dat er al zeven. Voor 600 watt lampen geldt: Op een 20A relais slechts één per contact, op een 40A relais vijf. Het lijken vreemde getallen, maar ze komen echt uit de installatieboekjes van de professionele installateur.

 

Relais voor elektronische VSA’s

Bij het gebruik van soft-start elektronische VSA’s zijn de eisen een stuk vriendelijker. De EVSA heeft géén grote condensator en géén grote spoel welke sterk inductief is. De inschakelstroom en ook de uitschakelkarakteristiek zijn een stuk vriendelijker voor de schakelaar. Niet alle VSA’s hebben een soft start overigens. De Lumatek VSA’s hebben dat in ieder geval wel.

 

Wat kost veiligheid?

Een goed relais kost zomaar tussen de 30 en 40 euro. Dat lijkt wel veel voor één component van je installatie maar als je het op de totale investering bekijkt is dat slechts een heel klein aandeel. Bovendien is een relais een cruciaal onderdeel van de schakelbord. De keten is zo sterk als de zwakste schakel. Investeer éénmaal in een goed betrouwbaar relais van een goed merk.

 

NO/NC

Om te begrijpen hoe het schakelbord in elkaar zit eerst nog iets over de contacten. NO staat voor Normally Open. In rust staan deze contacten dus open, waardoor er geen stroom wordt doorgegeven. NC staat voor Normally Closed. In rust zijn de contacten verbonden, waardoor er wel contact gemaakt wordt in rusttoestand. Bij een NO contact wordt er aangeschakeld als het relais wordt aangestuurd, bij een NC contact wordt het contact juist verbroken als het relais wordt aangestuurd. Er zijn relais met NO contacten en NC contacten, of een combinatie hiervan.

 

post-5211-1233960907_thumb.jpg

Relais met verschillende NO/NC combinaties

 

De A1 en A2 aansluitingen in deze schema’s zijn de punten waarop je de stroom aansluit om (gelijktijdig) de 4 schakelaars te bedienen. Als de stroom wordt verbroken van deze contacten komen ze weer in de uitgangspositie.

 

“My first switchboard”

In zijn meest elementaire vorm ziet een schakelbord voor een lamp er als volgt uit:

post-5211-1233960955_thumb.jpg

Uitleg van links naar rechts: Fase en nul komen binnen. Allereerst hebben we de schakelklok, die heeft stroom nodig om te draaien. Op de tijden die jij wilt schakelt het contact van de schakelklok in. Dat contact schakelt op zijn beurt via aansluiting A1/A2 het relais in, dat aantrekt. Contact 1/2 en 3/4 sluiten en de VSA krijgt stroom: De lamp gaat aan. De kachelcontacten 5/6 en 7/8 verbreken en als de lampen aan zijn blijft de kachel uit.

 

Je ziet in het schema dat ik zowel de fase als de nul via het relais laat lopen. Als je het schakelbord via een stekker aansluit is dat de enige veilige manier. Je weet immers niet aan welke kant de fase zit als je een stekker in het stopcontact steekt. Als je maar één leiding schakelt i.p.v. allebei loop je kans dat er zelfs in uitgeschakelde toestand stroom op je apparatuur staat.

 

Altijd al eens willen snappen wat er nou in die kleine grijze kant en klaar schakelkastjes zit? Wel, dit dus! Als je dan weet dat een goed relais zo’n 30 euro kost en een goede schakelklok ook 30 - 40 euro dan zul je begrijpen dat alle waar naar zijn geld is. Daarmee wil ik helemaal niet zeggen dat relatief goedkope schakelkastjes prullen zijn. Maar professioneel van kwaliteit is anders. Zelf doen loont in dit geval best, omdat je zelf de kwaliteit van de onderdelen kunt bepalen.

 

Zoals met alle elektra artikelen die ik hier publiceer: Als je niets van elektriciteit afweet ga dan alsjeblieft niet lopen rommelen, dat is levensgevaarlijk. Koop dan liever een professioneel in elkaar gezet schakelbord of relaiskast van goede kwaliteit en een betrouwbare leverancier.

 

Een mooie beschrijving met een stap voor stap instructie hoe je dit eerste schakelbord in elkaar zet vind je op wietforum.nl in de “Electro Hoek” in een sticky topic van BigButtBram (Relais Aansluiten Voor Beginners).

 

Klussen met Whazzup 4

Het schakelbord: Deel 2 – Zekeren

 

Vorige keer hebben we een eenvoudige schakelbord besproken Dat gaan we nu zekeren en perfectioneren. Eerst gaan we zekeringen toevoegen, daarna breiden we het bord uit met een groep voor de ventilatie, en tot slot maken we een beveiliging die er voor zorgt dat de lampen automatisch uit gaan als de zekering van de ventilatiegroep het begeeft. Dat voorkomt gevaarlijke situaties en geuroverlast.

Zekeren

Ik ga uit van magnetische VSA’s, dan is het zeker geschikt voor elektronische VSA’s. Voor ons schakelbord gebruiken we per lamp zekeringautomaten van 6A met C karakteristiek. Dit schakelbord gaat lampen van maximaal 400 watt aansturen, dus dat is voldoende. Voor 600 watt lampen gebruik je 10A zekeringen maar let op: in dat geval moet de stop in je meterkast 20A zijn i.p.v. 16A! Je hebt namelijk grote kans dat de stop in je meterkast er uitvliegt in plaats van de automaat op je bord als je 10A op een 16A groep aansluit. Om selectief te zekeren (zie ook de vorige artikelen – in archief op wietforum.nl) moet je minimaal een maat zekering overslaan. 6A is selectief onder 16A, 10A is selectief onder 20A en 16A is selectief onder 25A.

 

Omdat we de schakelaar (het relais) ook willen beveiligen plaats je de zekering vóór het relais en niet, zoals op vele borden, er na. Bovendien gebruiken we tweepolige zekeringen. Zo kom je op het volgende schema:

post-5211-1233961068_thumb.jpg

 

Je ziet dat in dit geval zowel de kachel als de lamp zijn gezekerd met een 6A C karakteristiek zekeringautomaat, de schakelklok heeft een kleine smeltzekering meegekregen van 1A, ruim voldoende voor de klok en het stuursignaal voor het relais. Let op: je kachelaansluiting is goed voor ruim 1000 watt, genoeg voor een kleine ruimte. Vergis je niet in die kacheltjes, ze gebruiken aardig wat stroom.

De ventilatiegroep

Ook de overige afnemers hebben natuurlijk een zekering nodig. Denk eens aan de afzuiging, de ventilatie en de watervernevelaar. Meestal is 6A voldoende voor deze afnemers, dus plaatsen we er nog een automaat bij:

post-5211-1233961093_thumb.jpg

Dat ziet er al indrukwekkend uit! Als de klok aan gaat krijgt het relais stroom en trekt aan. De kachelcontacten vallen af (om er voor te zorgen dat we niet gelijk de kachel en de lampen aan hebben) en de lamp gaat aan. Als de klok of de spoel van het relais op één of andere manier kortsluiting veroorzaken dan zal de zekering van de klok doorsmelten en het relais niet meer aantrekken. Je lampen blijven zo uit. Bij een analoge klok zie je ook wanneer de stroomonderbreking heeft plaatsgevonden (die blijft immers stilstaan). Digitale timers hebben vaak nog wat reservestroom om door te lopen, sommigen tot wel enkele weken. Maar wat nou als de zekering van de ventilatiegroep onverhoopt mocht afschakelen in verband met een kortsluiting? De lampen staan aan, de temperatuur loopt snel op en er ontstaat een onveilige situatie. Gelukkig kunnen we dat ook op eenvoudige wijze beveiligen.

 

Ventilatiebeveiliging

Om het geschetste probleem op te lossen wil je dat het relais niet meer schakelt als de ventilatieautomaat gesprongen is. De lampen moeten uit blijven omdat anders de temperatuur in je hok enorm oploopt, je planten dood gaan en je een heel erg groot geurprobleem krijgt, of erger! Gelukkig is dat eenvoudig op te lossen door slechts één draad anders aan te sluiten. In het schema zie je dat het relais de fase krijgt van de schakelaar in de klok. De andere kant is op de nul aangesloten en daardoor loopt er stroom door de spoel als de klok aan schakelt. Zouden we die blauwe kant onderbreken dan trekt het relais niet meer aan. En dat is exact wat we doen! De A1 kant van het relais in de tekening sluiten we aan op de nul van de gezekerde ventilatiegroep. Als de ventilatiegroep het begeeft kan het relais onmogelijk meer aantrekken en blijft het licht uit of gaat het licht uit! Dat ziet er als volgt uit:

post-5211-1233961125_thumb.jpg

 

 

Hoofdschakelaar

We zijn uitgegaan van het schakelen van de fase en de nul om het systeem zo veilig mogelijk te maken. Maar wat eigenlijk nog ontbreekt is een hoofdschakelaar waarmee je in één keer de spanning van het systeem kunt halen. Er zijn verschillende oplossingen hiervoor. Ten eerste kun je het systeem gewoon met een goede stekker aansluiten. Stekker er uit is stroom er af. Dat geeft gelijk een goede visuele bevestiging. Een goede schakelaar is ook natuurlijk een mogelijkheid (gebruik een professionele draaischakelaar!). Zelf ga ik altijd voor een goede CEE strekker (het type waar je ook caravans mee aansluit). Voordeel van die stekkers is dat je fase en nul maar op één manier kunnen worden aangesloten. Maar naast die stekker monteer ik ook een aardlekschakelaar, omdat in mijn oude huis helaas nog een zwaar verouderde stoppenkast zit zonder aardlekschakelaar. Een aardlekschakelaar heeft een knop waarmee je hem kunt testen, en een druk op de knop schakelt onmiddellijk de stroom af. Twee vliegen in één klap: De aarde is goed beveiligd tegen lekstromen en met een druk op de knop is mijn installatie stroomvrij:

post-5211-1233961182_thumb.jpg

Vlnr: aardlekschakelaar, schakelklok, zekeringen.

 

Denk er aan: Als je géén ervaring hebt met elektra gaan dan ook niet stunten maar laat het aanleggen of koop kant en klaar. Je bent een rund als je met elektra stunt.

 

Zekeringskarakteristieken

Een zekering mag gedurende zeer korte tijd overbelast worden als inschakelpiek. Denk dan niet aan seconden maar meer aan milliseconden. Een B karakteristiek zekering kan 3-5 keer de nominale stroom aan voor een zeer korte periode, een C karakteristiek zekering maar liefst 5-10 keer. De meest voorkomen zekeringkarakteristieken zijn B en C. B is algemeen gebruikt in huishoudens. C karakteristiek zekeringen noemen we ook wel trage zekeringen. Een bijzondere soort is de K karakteristiek zekering die gebruikt wordt om opstartende motoren of transformatoren te zekeren. Deze kan gedurende langere tijd een relatief hoge overbelasting aan.

  • Like 2

Share this post


Link to post
Share on other sites

volgende keer schroeven we een bordje in elkaar.

Share this post


Link to post
Share on other sites

Was ff wachtten maar het is weer een mooi duidelijk stuk :specool

Maar ik moet het ook nog maar eens goed lezen als ik wat helderder bent. :smoke :wacko:

 

Grtz,

Fritz

Share this post


Link to post
Share on other sites

alle schema's zijn overigens hoge resolutie.

 

Ja een beetje helder is wel verstandig :wacko:

Share this post


Link to post
Share on other sites

Like Fritz -AKA FTC- once said:

Was ff wachtten maar het is weer een mooi duidelijk stuk :specool

Maar ik moet het ook nog maar eens goed lezen als ik wat helderder bent. :smoke :wacko:

 

Amen.

Share this post


Link to post
Share on other sites

Ha ik ga weer wat spullen verzamelen en goed lezen, misschien dat er een mooi schakelbord uit kan komen.

 

Zijn echt van die topics waar ik nou op zit te wachten. het kweken is leuk maar het bouwen vind ik nog leuker!

Share this post


Link to post
Share on other sites

Hee Whazzup,

Ik vraag mij alleen af waarom je de geschakelde contacten niet volledig achter de ventilator hebt zitten.

Ik begrijp dat je zo het relais dubbel zekert, maar het doel ontgaat me een beetje. En voor het gemakkelijk begrijpen van de schakeling zou ik het zeker doen.

En met dat ik dit typ realiseer ik me dat wanneer de tijdklok spanningsloos raakt, de lampen in het slechtste geval constant kunnen gaan branden :wacko:

Dan is het inderdaad een mooie oplossing...

 

Verder vraag ik me af waar "C karakteristiek" voor staat...

Share this post


Link to post
Share on other sites

Geen woorden voor :wacko:

Zelfs ik begreep het deze keer :specool

Share this post


Link to post
Share on other sites

Mooi artikel

essensie mag blij zijn met je :wacko:

 

greetz sannie

Share this post


Link to post
Share on other sites

In de laatste foto gebruiken ze K-karakteristiek automaten.

Zijn die nog beter te gebruiken als C-karakteristiek? Volgens mij gebruiken ze K voor bijv. lastoestellen e.d.

Wat mag een nieuwe ABB-automaat, 6A C-karak. kosten (€10-tje niet te duur?)

 

Green-lady

Share this post


Link to post
Share on other sites
Mooi artikel

essensie mag blij zijn met je :wacko:

 

greetz sannie

 

ook het hele forum . netjes hoor whazzup

 

greetz smokey !

Share this post


Link to post
Share on other sites
Ik vraag mij alleen af waarom je de geschakelde contacten niet volledig achter de ventilator hebt zitten.

Ik begrijp dat je zo het relais dubbel zekert, maar het doel ontgaat me een beetje. En voor het gemakkelijk begrijpen van de schakeling zou ik het zeker doen.

En met dat ik dit typ realiseer ik me dat wanneer de tijdklok spanningsloos raakt, de lampen in het slechtste geval constant kunnen gaan branden :wacko:

Dan is het inderdaad een mooie oplossing...

 

Verder vraag ik me af waar "C karakteristiek" voor staat...

Als er zich een kortsluiting voortdoet in de ventilatiegroep (waardoor de ventilatie dus automatisch uitvalt) wil je graag dat je lampen uit gaan. Dat bereik je door de nul voor het lichtrelais van de ventilatiegroep te trekken. De klok mag blijven lopen. Bovendien is 6A C een beetje groot voor een klok en een relaiscontactje - daarvoor zit gewoon een 1A smeltzekeringetje in de aanvoer getekend. :specool

 

Bij het gebruik van een electronische klok kunnen je lampen overigens ook niet aan blijven staan (het is geen mechanisch contact dus bij het verbreken van de stroom valt het contact af).

 

C karakteristiek (staat ook in de tekst) is een trage zekering, de karakteristiek waar op gedoeld wordt is onder welke omstandigheden de zekering verbreekt.

 

@GL: Die K heb ik er bij vermeld omdat ze nog wel voorkomen (had ze toevallig ook) en voor magnetische VSA's kunnen ze geschikt zijn. Ze moeten dan ook wel achter een trage zekering zitten om selectief te zijn.

Share this post


Link to post
Share on other sites

Ga maar naar bed kleintje, de dag is om. :specool

 

De oudste hebben de minste slaap nodig :wacko:

 

Groet,hjm

Share this post


Link to post
Share on other sites

Word vaak in Nederlands vermeld, zoals: 3 x maak, 1 x breek

NO = Maak

NC = Breek

 

Toppie weer, whazzup.

Share this post


Link to post
Share on other sites

ja het werd weer eens tijd om te updaten he. Het maart artikel is al in de maak.

Share this post


Link to post
Share on other sites

Weer met veel plezier gelezen B)

 

Komt er ook nog een deel over het monteren van een evt. aardlek op je schakelbord?? (in deel 2 heb je het daar een klein beetje over gehad)

Zoals welke waardes deze moet hebben, enz. ?

Share this post


Link to post
Share on other sites

ja, gaan we het ook nog over hebben. Als er al een in je meterkast zit (en je groep ermee beveiligd is) heeft het overigens géén zin om te monteren.

Share this post


Link to post
Share on other sites

Mooie artikel whazzup

Ik leer er altijd veel van

Mooi om te weten waar je allemaal op moet letten

En hoe het werkt en ook interessant te weten waarom het zo werkt

 

Ik had net als bram een vraag over de aardlekschakelaar

Maar dat komt nog aan bod las ik

 

Hoe zit het nu met de hoofdstop in de meterkast

Ik wil graag weten of ik die moet verzwaren

 

6A is selectief onder 16A en 16A is selectief onder 25A

 

Hoe zit dat bij 10A is selectief onder 20A

Waaronder is 20A selectief?

Is dat dan 32A?

 

Verder ben nog op zoek naar een goede online leverancier

Heeft iemand ervaring met deze?

http://www.eprotech.nl

Of is er een betere online leverancier

 

 

Bvd guesswho?

Share this post


Link to post
Share on other sites

vuistregel voor selectiviteit is twee stappen nemen in de reeks.

 

Stoppen kun je NIET zomaar verzwaren zonder de hoofdzekering te laten verzwaren. Bovendien mag het niet en ben je niet meer verzekerd als je daardoor brand krijgt. Je bent een rund als je met stoppen stunt B)

 

De leverancier ken ik niet dus kan ik niks over zeggen.

 

Aardlek is overigens niet zo spannend, je gebruikt in huizen de 30 mA types. Zorg er voor dat het amperage overeen komt met je hoofdzekering. Groepen die veel lekstroom genereren moeten zonder aardlekschakelaar worden uitgerust, maar in normale huizen kan vrijwel alles gewoon onder de aardlekschakelaar. Bij werkzaamheden aan oude stoppenkasten waar nog geen ALS op zit móet deze verplicht geplaatst worden.

 

Achter een 30 mA aardlekschakelaar mogen maximaal 4 eindgroepen worden geplaatst. De aardlekschakelaar op een verdeelsysteem (een schakelbord wordt door NEN 1010 gezien als een verdeelsysteem) mag als hoofdschakelaar worden gebruikt. In een verdeelsysteem mogen maximaal 2 aardlekschakelaars als hoofdschakelaar worden gebruikt.

 

Als je stoppenkast géén aardlekschakelaar heeft is het verplicht om er eentje op te nemen op je nieuwe verdeelsysteem.

Share this post


Link to post
Share on other sites

Hey @Whazzup,

 

Ik heb toevallig dezelfde magneetschakelaars die @Bigbuttbram gebruikt is zijn topic BBB relais aansluiten (klik)

Het zijn relais met de vermelding: AC1/AC7 25A, AC7b 8,5A, Ui 500V 50Hz/Uc 50Hz

 

Geen AC3, dus niet geschikt?? B)

 

Bedankt,

green-lady

Share this post


Link to post
Share on other sites

Hèhèhèhè, FUCK B) , had ik wel gedacht. Heb me weer eens laten naaien (tijdje terug)

Kan de sooi weer op MP.

Is 6A/C te licht voor 1x600W als je per lamp afzekerd? Zal dus wel weer :wacko: , moet die sooi ook maar weer op MP.

Schiet niet op zo met mij, beterrrrr lezen :wacko:

 

green-lady

Share this post


Link to post
Share on other sites

volgens mij gebruikt bbb hem ook met een lamp pér contact. Dat moet zeker wel kunnen. Dus 4 lampen op 4 contacten.

 

als je evsa's gebruikt lukt het wel met een 6A C

Share this post


Link to post
Share on other sites

×
×
  • Create New...